صفر تا صد مدیریت هارد دیسک در لینوکس و سه دستور کاربردی

سیستم ذخیره سازی از اهمیت بسزایی در سیستم عامل لینوکس برخوردار است و شما به عنوان یک ادمین سیستم باید بتوانید بصورت صحیح مدیریت هارد دیسک در لینوکس را انجام دهید. دستورات و روش های مخلتفی برای این کار وجود دارد و نرم افزارهای زیادی میتوانند کار مدیریت هارد دیسک را برای شما انجام دهند اما ما در این مقاله تلاش کرده ایم دستوراتی که بصورت پیش فرض بر روی سیستم عامل قرار دارد و همچنین جز مباحث دورهای LPIC است را به شما آموزش دهیم تا بتوانید با دستورات ساده در خط فرمان اطلاعات مربوط به دیسک های خود را مشاهده نمایید.

گام نخست برای شروع این فرآیند این است که بصورت کلی لیست دیسک های متصل به سیستم خود را مشاهده کنید و از مشخصات آنها مطلع شوید.

تذکر : تمامی دستور زیر باید با دسترسی root یا با استفاده از sudo در سیستم اجرا شود وگرنه در حین انجام کار ممکن است دچار خطا شوید. همچنین قبل از انجام هرکاری حتما از اطلاعات خود پشتیبان تهیه نمایید.

مشاهده لیست هاردهای متصل به سیستم

شما در گام نخست باید اطلاعات سخت افزاری مربوط به دیسک های متصل به سیستمتان را همانند حجم دیسک، نام دیسک در سیستم عامل، UUID مربوط به سخت افزار و …. بدانید و بتوانید یک لیست کلی را مشاهده نمایید. برای اینکار میتوانید با استفاده از دستور lshw در لینوکس لیست تمامی سخت افزارهای نصب شده را مشاهده نمایید. این دستور دارای پارامتر class بوده و بااستفاده از آن یک خروجی فقط مربوط به اطلاعات دیسک های موجود بر روی سیستم به شما میدهد. فرمت کلی دستور برای این کار بصورت زیر است:

lshw -class disk

با زدن دستور بالا در خط فرمان سیستم عامل خود خروجی همانند زیر مشاهده خواهید کرد که برای مثال size و logical name را به شما نمایش میدهد.

با استفاده از دستور بالا شما لیست هاردها یا دیسک های متصل سیستم را مشاهده خواهید کرد. دستورات دیگری همانند hwinfo نیز میتوانند این کار را برای شما انجام دهند اما نیاز به نصب پکیج نرم افزاری درون سیستم عامل وجود دارد اما این دستور بصورت پیش فرض در اکثر سیستم عامل ها موجود میباشد.

گام بعدی این است که با توجه به دیسک نصب شده بصورت سخت افزاری شما بتوانید پارتیشن های موجود بر روی آن را مشاهده کنید.

مشاهده جدول پارتیشن یا Partition Table در لینوکس

زمانیکه شما دیسک های متصل به سیستم را بررسی کردین و اطلاعات سخت افزاری مربوط به آنها را مشاهده نمودید باید از جدول پارتیشن یا Partition Table مربوط به هر دیسک مطلع شوید و بررسی کنید که هر دیسک شامل چه پارتیشن هایی با چه حجم هایی میباشد. همچنین برای اینکه بتوانید عملیات پارتیشن بندی در لینوکس را انجام دهید باید از قبل نسبت به جدول پارتیشن در این سیستم عامل آگاهی داشته باشید. برای این منظور میتوانید از دستور fdisk در لینوکس استفاده نمایید. فرمت کلی دستور fdisk جهت مشاهده جدول پارتیشن بصورت زیر است:

fdisk /dev/sda -l

همانطور که مشاهده میکنید بعد از دستور fdisk آدرس دیسک در سیستم عامل(dev/sda/) نوشته شده و شما میتوانید آدرس هر دیسکی را که میخواهید جدول پارتیشن آن را مشاهده نمایید را بجای این عبارت وارد کنید. خروجی این دستور همانند شکل زیر میباشد:

همانطور که مشاهده میکنید دیسک انتخاب شده دارای 3 پارتیشن با نام های sda1,sda2,sda3 میباشد و حجم های آنها به ترتیب 1MB,16GB,1007KB است. در قسمت disk label شما مشاهده میکنید که دیسک با استفاده از تکنولوژی GPT پارتیشن بندی شده است.برای ایجاد تغییرات در این دیسک، به این علت که با استفاده از  GPT پارتیشن بندی شده است، باید از دستوراتی غیر از fdisk استفاده کنید به این علت که fdisk بر روی دیسک های MBR قابل استفاده است و جایگزین آن gdisk برای دیسک های GPT میباشد.

گام بعدی پس از مشاهده جدول پارتیشن در سیستم، بررسی نقاط اتصال یا mount point ها میباشد. هر پارتیشن باید به قسمتی درون سیستم درختی سیستم فایل لینوکس mount شود تا شما بتونید اطلاعات را بر روی آن ذخیره نمایید و بصورت مستقیم نباید بر روی پارتیشن ها یا دیسک چیزی نوشته شود. همچنین شما باید فرمت هر پارتیشن را نیز بتوانید بررسی نمایید. لینوکس از فرمت های زیادی در سیستم فایل خود پشتیبانی می نماید اما محبوب ترین آنها ext2, ext3 و ext4 میباشد.

مشاهده mount point یک دیسک در لینوکس

شما تا الان توانسته اید لیست هاردهای متصل به سیستم را مشاهده کنید و برای هر دیسک جدول پارتیشن آن را نیز بررسی کرده اید و دید کلی نسبت به هر دیسک در سیستم بدست آورده اید. حال باید بتوانید مشاهده کنید که هر پارتیشن به چه قسمتی از سیستم فایل درختی در لینوکس mount شده است. برای این کار ما از دستور df در لینوکس استفاده میکنیم و این دستور اطلاعات بسیار کاملی از تمامی mount point ها در اختیار ما قرار میدهد. فرمت کلی این دستور بصورت زیر است:

df -hT

خروجی دستور بالا بصورت زیر میباشد:

همانطور که در تصویر بالا مشاهده میکنید شاخه root یا / در سیستم عامل لینوکس به dev/sda2/ یعنی پارتیشن دوم دیسک اول mount شده است که 70 درصد آن استفاده شده و 30 درصد آن باقیمانده و فرمت این پارتیشن ext4 میباشد. این دستور تمام mount point ها را به شما نمایش میدهد و شما میتوانید بررسی کنید که چه پارتیشنی به چه قسمتی mount شده و حتی اگر از NFS استفاده میکنید مشخصات مربوط به آن را نیز مشاهده نمایید.

با استفاده از دستورات بالا شما میتوانید بصورت کلی تمامی دیسک هایی که در سیستم خود دارید را مدیریت نمایید و در صورت نیاز تغییرات مد نظرتان را اعمال نمایید. باید توجه داشته باشید که دستورات ذکر شده تنها راه انجام مدیریت هارد دیسک در لینوکس نمی باشد و نرم افزارهای دیگری مانند دستور parted در لینوکس یا سایر پکیج های مدیریت سیستم فایل هم میتواند این کارها را برای شما انجام دهد اما این دستورات که در این مقاله به آن اشاره شده است بصورت پیش فرض در اکثر توزیع های لینوکس موجود میباشد.

در آخر نیز میتوانید با استفاده از دستور du در لینوکس میزان فضا مصرفی هر دایرکتوری و حجم تک تک فایل ها و دایرکتوری ها را بررسی نمایید که در یک مقاله جداگانه به آن پرداخته ایم.

سوالات متداول